Rak mózgu – ile się żyje? Poznaj jego przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Guz mózgu jest chorobą nowotworową, która może zostać zdiagnozowana na każdym etapie życia. Rozwija się w obrębie mózgowia, które składa się z mózgu, móżdżku i pnia mózgu, a także w obrębie rdzenia kręgowego. Nowotwory mózgu diagnozowane są u niemowląt i małych dzieci, dorastającej młodzieży oraz osób dorosłych. Możemy mieć do czynienia zarówno z guzami pierwotnymi, jak i przerzutami do mózgu z innych narządów, w których obrębie rozpoczął się proces chorobowy.

Guzy mózgu różnie rokują. Mediana przeżycia w zależności od rodzaju nowotworu mózgu, umiejscowienia guza, tempa wzrostu guza i stopnia zaawansowania choroby, a także wieku pacjenta, może wynosić od kilkunastu miesięcy do kilku lub kilkunastu lat. Niektóre guzy mózgu nie prowadzą do śmierci i nie wymagają leczenia, ale systematycznej obserwacji. Kluczowe w przypadku wszystkich guzów mózgu jest szybkie postawienie diagnozy, rozpoznanie rodzaju guza, a także wdrożenie leczenia celowanego w konkretny rodzaj nowotworu mózgu.

Ze względu na zróżnicowaną lokalizację guzów mózgu, różne tempo ich wzrostu, a także indywidualny stan zdrowia pacjentów, u których zdiagnozowano pierwotny nowotwór mózgu lub przerzuty do mózgu, leczenie dobierane jest indywidualnie do potrzeb chorego. Na guz mózgu wskazuje występowanie kombinacji charakterystycznych objawów, które warto poznać, aby nie zbagatelizować sygnałów, które wysyła organizm, informując nas o poważnej chorobie. Nowotwory mózgu mogą mieć różny charakter, co również wpływa na rokowania pacjentów. Pojawienie się objawów guza mózgu jest wskazaniem do natychmiastowej konsultacji lekarskiej.

Nowotwory mózgu – przyczyny

Guzy mózgu to najczęściej diagnozowane nowotwory ośrodkowego układu nerwowego u dzieci. W tym przypadku mamy do czynienia z guzami pierwotnymi, które mają podłoże genetyczne. Są związane zarówno z mutacją genetyczną, która prowadzi do rozwoju guza mózgu, jak i występowaniem różnych zespołów wad wrodzonych, które zwiększają ryzyko ich rozwoju. Złośliwe guzy mózgu powstają najczęściej na skutek mutacji w genach NBS1 i RB1. U osób dorosłych także mamy do czynienia z rozwojem guzów pierwotnych, jednak w tej grupie dominują guzy mózgu związane z przerzutami. Oprócz czynników genetycznych do przyczyn rozwoju guza mózgu zaliczamy także:

• negatywne oddziaływanie promieniowania jonizującego,
• wcześniejsze urazy głowy,
• negatywny wpływ na organizm niektórych substancji chemicznych np. pestycydów,
• negatywny wpływ na organizm chemicznych związków z farb, klejów i lakierów,
• zakażenie wirusem HIV,
• zakażenie wirusem EBV.

Mutacja w obrębie komórek organizmu, która prowadzi do rozwoju nowotworu mózgu, może być zaburzeniem wrodzonym lub nabytym. Coraz częściej zwraca się uwagę na związek pomiędzy dużą liczbą przypadków nowotworów mózgu oraz zanieczyszczeniem środowiska naturalnego, które niekorzystnie oddziałuje na organizm dzieci i osób dorosłych.

Rodzaje nowotworów mózgu

Guz mózgu może mieć różną budowę histopatologiczną. Pod względem budowy podział guzów mózgu uwzględnia m.in.:

• oponiaki,
• wyściółczaki,
• glejaki wielopostaciowe,
• gwiaździaki,
• skąpodrzewiaki.

Każdy z tych rodzajów guzów mózgu cechuje się inną budową. Nowotwory mózgu dzielimy także pod względem stopnia złośliwości na nowotwory złośliwe mózgu, w przypadku których rokowania nie zawsze są optymistyczne, a także nowotwory mózgu o niskim stopniu złośliwości. Zarówno nowotwory złośliwe, jak i nowotwory łagodne mogą być guzami pierwotnymi. Do grupy guzów złośliwych zaliczamy wyściółczaki, glejaki i skąpodrzewiaki. Niektóre rodzaje złośliwych nowotworów mózgu szczególnie źle rokują – niska mediana przeżycia dotyczy np. glejaków. Najczęściej diagnozowane zmiany łagodne w obrębie OUN to oponiaki.

W przypadku nowotworów złośliwych mózgu mamy do czynienia z dość szybkim wzrostem zmiany nowotworowej, a także zajmowaniem okolicznych tkanek. Łagodne nowotwory mózgu to guzy, które rosną wolno i nie powodują nacieków. Nowotwory wtórne mózgu, czyli guzy przerzutowe są najczęściej związane z procesem nowotworowym, który rozpoczyna się w płucach, jelicie grubym, jądrach, gruczole piersiowym oraz w skórze.

Objawy nowotworu mózgu

W przypadku nowotworów mózgu dominują objawy ogniskowe ze strony ośrodkowego układu nerwowego, które związane są z umiejscowieniem guza. Objawy ogniskowe to różne zaburzenia neurologiczne. Pojawiają się one na skutek ucisku patologicznie dzielących się komórek, które tworzą guz mózgu i wzrostu ciśnienia śródczaszkowego.

Charakterystyczne objawy guza mózgu u niemowląt to:

• nienaturalne powiększenie obwodu głowy,
• niepokój,
• nadpobudliwość,
• płaczliwość,
• nadwrażliwość na dotyk,
• opóźnienie w rozwoju psychoruchowym.

Czujność rodziców powinno wzbudzić uwypuklenie ciemienia oraz rozchodzenie się szwów czaszkowych, a także zmiana kształtu głowy. Niemowlęta nie są w stanie powiedzieć, że coś im dolega, dlatego każdą zmianę zachowania malucha trzeba skonsultować z pediatrą. Uwagę należy zwrócić na częsty płacz oraz dotykanie przez niemowlę główki, które może wskazywać na narastające bóle głowy.

Objawy guza mózgu u dzieci, nastolatków i osób dorosłych

Do najczęstszych objawów guza mózgu u małych dzieci, nastolatków i dorosłych zaliczamy:

• zaburzenia rozwojowe,
• napady padaczkowe,
• zaburzenia czucia,
• brak koordynacji ruchowej,
• silne bóle głowy,
• poranne mdłości i wymioty na czczo,
• zaburzenia zachowania,
• zawroty głowy,
• zaburzenia równowagi,
• chodzenie z szeroko rozpostartymi rękami,
• zaburzenia mowy,
• zaburzenia połykania,
• zaburzenia pamięci i problemy z koncentracją uwagi,
• zaburzenia widzenia,
• utrata kontroli nas zwieraczami,
• omamy wzrokowe i słuchowe,
• zaburzenia świadomości,
• częste przewracanie się na prostej drodze,
• zaburzenia osobowości.
  

Czasami pojawiają się także niejednoznaczne objawy choroby np. nieuzasadniony lęk, objawy przypominające depresję, nocne koszmary, problemy z prawidłowym postrzeganiem rzeczywistości, nagła zmiana zachowania i upodobań. Objawy guza mózgu to także objawy ogólne np. utrzymująca się gorączka, osłabienie, zaburzenia łaknienia, przewlekłe zmęczenie i nienaturalna senność, omdlenia.

Objawy w guzach mózgu nie zawsze występują. W przypadku łagodnych zmian nowotworowych mogą w ogóle się nie pojawić, dlatego zdiagnozowanie łagodnego raka mózgu jest bardzo trudne. Podejrzenie nowotworu mózgu na podstawie objawów charakterystycznych dla guza mózgu wymaga natychmiastowej konsultacji lekarskiej i wykonania badań diagnostycznych. Objawów guzów mózgu nie należy bagatelizować! Chorzy zaniepokojeni złym samopoczuciem powinni jak najszybciej poddać się niezbędnym badaniom. Bardzo ważne jest diagnozowanie porannych bólów głowy, które mogą być pierwszym objawem nowotworu mózgu.

Rozpoznawaniem nowotworów mózgu zajmuje się zespół lekarzy. Pierwsze kroki należy skierować do lekarza pierwszego kontaktu, który na podstawie opisanych objawów podejmie decyzję o wykonaniu podstawowych badań oraz skieruje pacjenta do specjalisty neurologa, a następnie neurochirurga i onkologa. Badania, które należy wykonać na etapie diagnostyki guza mózgu to m.in.: tomografia komputerowa głowy i rezonans magnetyczny głowy. Często na etapie diagnostyki guza mózgu wykonywane jest również badanie dna oka. Ten rodzaj badania okulistycznego dość często przyczynia się do wczesnego, przypadkowego wykrycia zmian nowotworowych w mózgu.

Leczenie nowotworów mózgu

Guz mózgu to schorzenie z zakresu neurologii, które może być leczone z wykorzystaniem różnych metod. Dobór sposobu leczenia zależny jest m.in. od rodzaju guza mózgu i położenia guza. Nie zawsze można usunąć guza operacyjnie, co ma związek z wysokim ryzykiem wystąpienia powikłań, a nawet zgonu z powodu uszkodzenia ważnych struktur ośrodkowego układu nerwowego. Leczenie chirurgiczne stosowane jest w przypadku operacyjnych guzów mózgu, które mają charakter złośliwy. Łagodne, wolno powiększające się guzy mózgu, które nie wywołują objawów neurologicznych, zwykle poddawane są jedynie obserwacji.

W przypadku operacyjnych guzów mózgu o charakterze złośliwym możliwe jest niekiedy całkowite usunięcie nowotworu. Nie zawsze konieczne jest poddanie się tradycyjnej operacji neurochirurgicznej. Coraz częściej stosowaną w leczeniu guzów mózgu metodą jest radiochirurgiczne usunięcie zmiany tzw. gamma knife.

Trzeba wiedzieć, że sposób leczenia zawsze dobierany jest indywidualnie do danego pacjenta, uwzględniając szereg ważnych czynników, które mają wpływ na dalsze funkcjonowanie chorego. Uzupełnienie leczenia operacyjnego, czyli m.in. radioterapię stosuje się w przypadku pierwotnych i przerzutowych guzów mózgu. Aby mogło zostać zastosowane leczenie celowane w konkretny rodzaj nowotworu mózgu, trzeba wykonać badanie histopatologiczne zmiany. Jeżeli lokalizacja guza na to pozwala, to wykonywana jest biopsja. Zarówno biopsja, jak i zabieg chirurgiczny w obrębie mózgu wykonywane są pod kontrolą rezonansu magnetycznego, co pozwala zminimalizować ryzyko wystąpienia powikłań.

Zdarza się, że operacje guzów mózgu są wykonywane u świadomych pacjentów, którzy zostali poddani jedynie znieczuleniu, a nie narkozie. Dzieje się tak np. w przypadku guzów położonych w obrębie ważnych ośrodków mózgu, które m.in. kontrolują mowę, koordynację ruchową i słuch. Wówczas pacjenci podczas operacji wykonują określone czynności, np. czytają na głos książkę.

Podsumowanie

Ile żyje się z rakiem mózgu? Nie ma jednej, uniwersalnej odpowiedzi na to pytanie. Mediana przeżycia uzależniona jest od działania wielu czynników. Statystyki dotyczące różnych typów nowotworów mózgu nie powinny być wyznacznikiem w przypadku podejmowania decyzji o leczeniu, bo każdy przypadek nowotworu jest inny. Średnia mediana przeżycia w przypadku złośliwych guzów mózgu, które nie mogą zostać usunięte, to zwykle kilka lub kilkanaście miesięcy, jednak wiele guzów mózgu pozwala na cieszenie się życiem po leczeniu przez kilka lub kilkanaście lat. Nowoczesne metody diagnostyki i leczenia w pozytywny sposób wpływają na rokowania pacjentów, jednak najważniejsze jest wczesne wykrycie choroby, zanim wejdzie ona w zaawansowane stadium.